การขับถ่ายเป็นกระบวนการที่ร่างกายขับถ่ายของเสียออกจากร่างกาย โดยปกติแล้ว ร่างกายจะขับถ่ายอุจจาระออกมาได้ทุกวัน โดยเฉลี่ยวันละ 1 ครั้ง และไม่เกิน 3 ครั้ง เวลาขับถ่ายทำได้ง่าย สะดวก และอุจจาระที่ออกมามีลักษณะนิ่มแต่ไม่เหลวเละ
หากมีการขับถ่ายน้อยกว่า 3 ครั้งต่อสัปดาห์ เรียกว่า ท้องผูก (Constipation) ซึ่งอาจส่งผลให้เกิดอาการต่างๆ เช่น ปวดท้อง แน่นท้อง ท้องอืด ถ่ายอุจจาระลำบาก อุจจาระแข็ง อุจจาระเป็นก้อน อุจจาระมีเลือดปน เป็นต้น ท้องผูกอาจเกิดจากหลายสาเหตุ เช่น การรับประทานอาหารที่มีกากใยน้อย การดื่มน้ำน้อย ขาดการออกกำลังกาย ภาวะเครียด การใช้ยาบางชนิด เป็นต้น
หากมีการขับถ่ายมากกว่า 3 ครั้งต่อวัน เรียกว่า ท้องเสีย (Diarrhea) ซึ่งอาจส่งผลให้เกิดอาการต่างๆ เช่น ถ่ายอุจจาระบ่อยครั้ง อุจจาระเหลว อุจจาระมีมูกหรือเลือดปน เป็นต้น ท้องเสียอาจเกิดจากหลายสาเหตุ เช่น การติดเชื้อแบคทีเรียหรือไวรัส การรับประทานอาหารที่ไม่สะอาด การดื่มน้ำไม่สะอาด การใช้ยาบางชนิด เป็นต้น
ดังนั้น การขับถ่ายที่ถือว่าเป็นปกติ คือ การขับถ่ายอุจจาระออกมาได้ทุกวัน โดยเฉลี่ยวันละ 1 ครั้ง และไม่เกิน 3 ครั้ง หากมีการขับถ่ายน้อยกว่าหรือมากกว่านี้ อาจบ่งบอกถึงปัญหาสุขภาพได้
ปัจจัยที่ส่งผลต่อการขับถ่าย
ปัจจัยที่ส่งผลต่อการขับถ่าย ได้แก่
- ปริมาณกากใยในอาหาร กากใยช่วยเพิ่มปริมาตรของอุจจาระ ทำให้อุจจาระนิ่มขึ้นและขับถ่ายได้ง่ายขึ้น อาหารที่มีกากใยสูง ได้แก่ ผัก ผลไม้ ธัญพืช ถั่วเมล็ดแห้ง
- ปริมาณน้ำที่ดื่ม น้ำช่วยเพิ่มปริมาตรของอุจจาระ ทำให้อุจจาระนิ่มขึ้นและขับถ่ายได้ง่ายขึ้น ควรดื่มน้ำให้เพียงพออย่างน้อยวันละ 8 แก้ว
- การออกกำลังกาย การออกกำลังกายช่วยกระตุ้นการทำงานของลำไส้ใหญ่ ทำให้อุจจาระเคลื่อนตัวได้ง่ายขึ้น
- นิสัยการขับถ่าย ควรหาเวลาขับถ่ายให้เป็นเวลาทุกวัน และไม่ควรกลั้นอุจจาระ
วิธีดูแลระบบขับถ่ายให้ทำงานอย่างมีประสิทธิภาพ
เพื่อช่วยให้ระบบขับถ่ายทำงานอย่างมีประสิทธิภาพ ควรปฏิบัติดังนี้
- รับประทานอาหารที่มีกากใยสูงอย่างน้อยวันละ 25 กรัม
- ดื่มน้ำให้เพียงพออย่างน้อยวันละ 8 แก้ว
- ออกกำลังกายเป็นประจำ
- หาเวลาขับถ่ายให้เป็นเวลาทุกวัน และไม่ควรกลั้นอุจจาระ
หากมีปัญหาเกี่ยวกับการขับถ่าย ควรปรึกษาแพทย์เพื่อหาสาเหตุและรับการรักษาที่เหมาะสม
